เทศกาลผีตาโขน มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ
- admin
- ธันวาคม 22, 2023
ผีตาโขน เป็นเทศกาลหนึ่งของภาคอีสานที่จัดขึ้นในอำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย ซึ่งเป็นประเพณีพื้นบ้านที่มีสืบต่อกันมายาวนาน คำว่า “ผีตาโขน” นั้น เดิมมีชื่อเรียกว่า “ผีตามคน” เป็นประเพณีที่มีมาตั้งแต่โบราณ ได้รับอิทธิพลมาจากมหาเวสสันดรชาดก ชาดกในทางพระพุทธศาสนา ที่ว่าถึงพระเวสสันดร และพระนางมัทรี จะเดินทางออกจากป่ากลับสู่เมืองหลวง บรรดาสัตว์ป่ารวมถึงภูติผีที่อาศัยอยู่ในป่านั้น ได้ออกมาส่งเสด็จด้วยอาลัย
ผีตาโขนได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ ในปี พ.ศ. 2558 เป็นการแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของประเพณีพื้นบ้านนี้ที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน
ผู้ที่สวมหน้ากากผีตาโขนขนาดใหญ่ที่วาดหรือแต้มให้หน้ากลัว ประดับด้วยขนปุย กระดาษสีสันต่าง ๆ หน้ากากผีตาโขนมีรูปร่างหน้าตาที่หลากหลาย มีทั้งหน้าผี หน้าสัตว์ หน้าคน หน้ายักษ์ หน้าลิง หน้าวัว ฯลฯ แต่งกายด้วยเสื้อผ้าเก่า ๆ ขาด ๆ รุ่งริ่ง ๆ สวมรองเท้าแตะ หรือรองเท้ายาง บางคนก็สวมหมวกหรือผ้าโพกศีรษะ ถือไม้เท้าหรือกระบอง เดินแห่ไปตามถนนหนทาง ร้องรำทำเพลงอย่างสนุกสนาน ที่มีเฉพาะในท้องที่อำเภอด่านซ้ายเท่านั้น
จุดประสงค์หลักของงานผีตาโขนมี 3 ประการ ดังนี้
- เพื่อบูชาอารักษ์หลักเมือง ชาวด่านซ้ายเชื่อว่าผีตาโขนเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คอยปกปักรักษาหมู่บ้าน จึงมีการละเล่นผีตาโขนเพื่อบูชาอารักษ์หลักเมือง และขอพรให้บ้านเมืองมีความสงบสุข
- เพื่อบวงสรวงดวงวิญญาณบรรพชน ชาวด่านซ้ายเชื่อว่าผีตาโขนเป็นตัวแทนของบรรพชนที่ล่วงลับไปแล้ว จึงมีการละเล่นผีตาโขนเพื่อบวงสรวงดวงวิญญาณบรรพชน และขอพรให้บรรพชนคุ้มครองปกปักรักษาหมู่บ้าน
- เพื่อความสนุกสนานรื่นเริง ประเพณีผีตาโขนเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนาน ชาวด่านซ้ายจึงมีความเชื่อและศรัทธาในประเพณีนี้เป็นอย่างมาก การละเล่นผีตาโขนจึงถือเป็นกิจกรรมที่สร้างความสนุกสนานรื่นเริงให้กับชาวด่านซ้ายและนักท่องเที่ยวที่มาร่วมงาน
นอกจากนี้ ยังมีความเชื่ออีกประการหนึ่งว่า การละเล่นผีตาโขนเป็นการขับไล่สิ่งชั่วร้ายออกจากหมู่บ้าน เพื่อให้หมู่บ้านเกิดความสงบสุขร่มเย็น
ประเพณีผีตาโขนจึงเป็นประเพณีที่มีความสำคัญต่อชาวด่านซ้ายเป็นอย่างมาก ทั้งในด้านความเชื่อ วัฒนธรรม และการท่องเที่ยว
การเดินทางไปยังที่จัดงานผีตาโขน
งานประเพณีผีตาโขนจัดขึ้นที่อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย โดยสถานที่จัดงานหลักคือวัดโพนชัย ซึ่งตั้งอยู่ใจกลางอำเภอด่านซ้าย
- หากเดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัว จากกรุงเทพฯ สามารถใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 1 (ถนนพหลโยธิน) ผ่านจังหวัดสระบุรี นครราชสีมา ชัยภูมิ และเลย ใช้เวลาประมาณ 7-8 ชั่วโมง เมื่อถึงอำเภอด่านซ้ายให้ตรงไปตามถนนสายด่านซ้าย-ภูเรือ จนถึงวัดโพนชัย
- หากเดินทางโดยรถโดยสารประจำทาง มีรถโดยสารประจำทางจากกรุงเทพฯ ไปยังอำเภอด่านซ้าย ทุกวัน ใช้เวลาประมาณ 10-12 ชั่วโมง สามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่บริษัทขนส่ง จำกัด (บขส.)
- หากเดินทางโดยเครื่องบิน มีเที่ยวบินตรงจากกรุงเทพฯ ไปยังจังหวัดเลย ทุกวัน ใช้เวลาเดินทางประมาณ 1 ชั่วโมง เมื่อถึงจังหวัดเลย สามารถต่อรถโดยสารประจำทางไปยังอำเภอด่านซ้ายได้
สำหรับการเดินทางภายในอำเภอด่านซ้าย สามารถใช้บริการรถสองแถวหรือรถมอเตอร์ไซค์รับจ้างได้ช่วงเทศกาลผีตาโขน จะมีการจัดรถรับส่งนักท่องเที่ยวจากที่พักไปยังสถานที่จัดงาน โดยนักท่องเที่ยวสามารถสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่สำนักงานการท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดเลย
คำแนะนำสำหรับการเดินทาง
- ควรวางแผนการเดินทางล่วงหน้า โดยเฉพาะในช่วงเทศกาลผีตาโขน เนื่องจากจะมีนักท่องเที่ยวจำนวนมาก
- จองที่พักล่วงหน้า โดยเฉพาะที่พักในอำเภอด่านซ้าย
- เตรียมเสื้อผ้าและอุปกรณ์ให้เหมาะสมกับสภาพอากาศในช่วงเทศกาลผีตาโขน ซึ่งมักจะมีฝนตก
- ระมัดระวังทรัพย์สินมีค่า เนื่องจากมีนักท่องเที่ยวจำนวนมาก
- ปฏิบัติตามคำแนะนำของเจ้าหน้าที่เพื่อความปลอดภัย
เทศกาลที่น่าสนใจ : ประเพณีทำบุญบ้าน
