เทศกาลไหว้พระจันทร์ มีความสำคัญอย่างไร?
- admin
- สิงหาคม 15, 2023
เทศกาลไหว้พระจันทร์ หรือมีชื่อเรียกอีกชื่อว่า เทศกาลกลางฤดูใบไม้ร่วง (Moon Festival, Mid-Autumn Festival) เป็นเทศกาลตามวัฒนธรรมจีน ที่ถือปฏิบัติสืบต่อกันมานานกว่า 1,000 ปี ที่มีความสำคัญรองจากเทศกาลตรุษจีน และเทศกาลไหว้พระจันทร์ได้มีการจัดขึ้น เพื่อเฉลิมฉลองการสิ้นสุดของการเก็บเกี่ยวในฤดูใบไม้ร่วง จะมีขึ้นในคืนวันเพ็ญ เดือน 8 ตามปฏิทินจันทรคติ ซึ่งจะตรงกับเดือนกันยายนของทุกปี ส่วนปีนี้ตรงกับ วันศุกร์, 29 กันยายน 2566 มีกิจกรรมให้ชาวจีนได้ร่วมเฉลิมฉลองไหว้พระจันทร์ในเวลากลางคืน ซึ่งในบางประเทศจะจัดงานยิ่งใหญ่อลังการ ฉลองด้วยโคมไฟสีแดง สร้างสีสันสดใสยามค่ำคืน บางพื้นที่มีการจัดกิจกรรมเชิดมังกร ที่มีความแตกต่างกันออกไปในแต่ละพื้นที่
ประวัติและความเป็นมาของเทศกาลไหว้พระจันทร์
เป็นเทศกาลที่มีการจัดขึ้นทุกๆปี ทุกครัวเรือนจะต้องมีขนมไหว้พระจันทร์ พร้อมกับชมพระจันทร์ จนกลายมาเป็นเทศกาลของคนจีน ซึ่งเทศกาลรับประทานขนมไหว้พระจันทร์ในวันไหว้พระจันทร์นั้น เกิดขึ้นตั้งแต่อดีตและสืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน เพื่อเป็นการเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวในฤดูใบไม้ร่วง ไม่ว่าที่ใดที่มีคนจีนอาศัยอยู่ก็จะมีการจัดขึ้นตามธรรมเนียมที่เคยปฏิติกันมา แลยังแพร่หลายในไทยอีกด้วย ขนมไหว้พระจันทร์ในประเทศไทยจึงมีราคาที่สูงขึ้น
ตำนานและความเชื่อเทศกาลไหว้พระจันทร์
ตำนานเทพธิดาฉางเอ๋อเหินสู่ดวงจันทร์ มีเรื่องเล่าขานกันว่าเมื่อครั้งสมัยก่อนโบราณกาลนั้นโลกของเรามีดวงอาทิตย์อยู่ถึง 10 ดวง ทำให้โลกมนุษย์เกิดภัยพิบัติไปทั่ว แผ่นดินร้อนระอุ น้ำเหือดแห้ง พืชพรรณธัญญาหารต่างๆที่ปลูกไว้ต่างถูกแดดเผาไหม้ตายไปหมด แม้แต่ผู้คนก็ไม่มีแม้ที่จะหลบซ่อนอาศัยอยู่ ต่อมาได้ปรากฏวีรบุรุษนามว่า “โฮวอี้” เขาอยากจะช่วยชาวบ้านให้หลุดพ้นจากความทุกข์นี้ “โฮวอี้” เป็นผู้ที่มีฝีมือการยิงธนูได้แม่นยำมาก เขาได้ขึ้นไปยอดเขาขุนหลุน เพื่อยิงธนูขึ้นสู่ฟ้า และธนูถูกดวงอาทิตย์ถึง 9 ดวง ทำให้เหลือดวงอาทิตย์อยู่เพียงดวงเดียว และเขาพูดกับดวงอาทิตย์ดวงสุดท้ายนั้นว่า “หลังจากนี้เจ้าจะต้องขึ้น-ลง ตามเวลาและไม่อนุญาตให้มาทำร้ายผู้คนอีก” เป็นคำพูดของเขาได้กล่าวกับดวงอาทิตย์ “โฮวอี้” จึงได้รับการยกย่องและสรรเสริญจากผู้คนมากมาย
หลังจากนั้นไม่นานเขาก็ได้แต่งงานกับหญิงสาวชื่อว่า “ฉางเอ๋อ” และโฮวอี้กำลังเดินข้ามภูเขาขุนหลุน เขาก็ได้พบกับเจ้าแม่หวังหมู่ได้ประทานยาอายุวัฒนะ 2 เม็ดให้กับเขา แล้วกล่าวว่า ถ้ากินไป 1 เม็ดจะทำให้เป็นอมตะ แต่ถ้ากินไป 2 เม็ดจะทำให้กลายเป็นเทวดา สิ่งที่ไม่คาดคิดก็เกิดขึ้นเมื่อเผิงเหมิงบังเอิญมาพบเข้าและเขาก็อยากได้ยาอายุวัฒนะ เผิงเหมิงได้ใช้ดาบบุกเข้าไปในบ้านฉางเอ๋อเพื่อจะต่อสู้แย่งยาอายุวัฒนะนั้นออกมา ฉางเอ๋อรู้ว่าตนเองไม่สามารถต่อสู้กับเผิงเหมิงได้ ฉางเอ๋อจึงได้กินยาอายุวัฒนะนั้นลงไปโดยทันทีเมื่อกินเข้าไปแล้ว ร่างกายของฉันเออก็เบาหวิวและค่อยๆลอยขึ้นไปสู่สวรรค์เทพธิดา พอชาวบ้านได้ยินถึงเรื่องราวเหล่านี้เข้า ก็ได้นำเอาขนมเปี๊ยะไส้ต่างๆ รวมถึงขนมไหว้พระจันทร์ออกมาจัดวางไว้บนโต๊ะ เพื่อเป็นการขอพรจากที่ธิดาฉางเอ๋อผู้มีใจกรุณา ภายหลังในวันที่ 15 ค่ำเดือน 8 ทุกคนต่างปฏิบัติเช่นนี้เรื่อยมาจนได้กลายเป็นประเพณีไหว้พระจันทร์อย่างปัจจุบันนี้
พิธีไหว้พระจันทร์
พิธีไหว้พระจันทร์จะไหว้ช่วงพระอาทิตย์ตกดินหรือช่วงหัวค่ำ การจัดเตรียมของไหว้จะต้องเตรียมก่อนที่พระจันทร์จะลอยสูงเกินขอบฟ้า และจะเก็บของไหว้ก่อนที่พระจันทร์ลอยสูงเลยหัว หรือเมื่อเทียนดอกใหญ่ดับลง สถานที่ไหว้จะต้องเป็นบริเวณลานหน้าบ้าน หรือบริเวณดาดฟ้าบนบ้าน โดยเครื่องที่ใช้บวงสรวงจะไหว้ด้วยของเจเหมือนไหว้เจ้าแม่กวนอิม ซึ่งการไหว้พระจันทร์คนจีนจะมีความเชื่อว่า การไหว้เพื่อให้มีคู่จะต้องถวายอาหารเป็นเลขคู่ แต่บางคนจะไหว้อย่างละ 5 ก็ได้ แต่ของไหว้จะต้องเป็นของแห้ง หรือของที่เน่าเสียยาก และพิธีการไหว้นั้นจะแตกต่างกันออกไปตามท้องถิ่นและประเพณีของแต่ละพื้นที่
ขนมไหว้พระจันทร์ สำคัญกับเทศกาลไหว้พระจันทร์อย่างไร?
ขนมไหว้พระจันทร์ เป็นขนมที่ใช้เพื่อเฉลิมฉลองในวันไหว้พระจันทร์ มีลักษณะเป็นทรงกลม สีเหลืองทอง ทำจากแป้ง หน้าขนมมีลวดลายต่างๆ เคลือบหน้าด้วยน้ำเชื่อม ภายในมีใส้ต่างๆส่วนใหญ่จะเป็นธัญพืช และขนมแต่ละใส้ก็จะมีความหมายแตกต่างกันออกไป เช่น
เม็ดบัว สัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์
ลูกพลัม สัญลักษณ์ของความกล้าหาญ
ธัญพืช สัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์
เกาลัด สัญลักษณ์บางสิ่งอันเป็นที่รัก
ถั่วแดง สัญลักษณ์ของการต่อสู้และอดทน
แต่ปัจจุบันได้มีการใช้เนื้อสัตว์มาทำเป็นใส้ขนม ให้มีความหลากหลายมากขึ้นจากในอดีต ตามความนิยมของผู้คนและให้เข้าถึงคนได้หลากหลายกลุ่ม โดยได้มีผู้ผลิต ผู้จำหน่ายเพิ่มขึ้น จนกลายมาเป็นธุรกิจที่มีมูลค่าทางการตลาด ทำให้มีการแข่งขันกันสูงมากในช่วงเทศกาลไหว้พระจันทร์ในแต่ละปี
ของไหว้พระจันทร์ประกอบไปด้วยอะไรบ้าง ?
- น้ำชาหรือใบชา 4 ถ้วย
- อาหารเจ 4 อย่าง เช่น วุ้นเส้น, ดอกไม้จีน, เห็ดหูหนู, เห็ดหอม, ฟองเต้าหู้ เป็นต้น
- ขนมหวาน 4 อย่าง เช่น ขนมไหว้พระจันทร์ ขนมเปี้ยะ สาคูแดง 4 ถ้วย ขนมโก๋สีขาว
- ผลไม้ 4 อย่าง ควรเป็นผลไม้ที่เป็นมงคล เช่น
– ทับทิม ที่มีเมล็ดมากมาย หมายถึง การมีลูกเต็มบ้าน หลานเต็มเมือง
– แอปเปิ้ล หมายถึง ความสงบสุข สันติ
– ส้มโอ หัวเผือก
– องุ่น หมายถึง มีแต่ความเพิ่มพูน
– ส้ม หมายถึง เป็นสิ่งมหามงคล
– สาลี่ หมายถึง มีแต่เรื่องดีๆ สิ่งดีๆ เข้ามาในชีวิต
- ดอกไม้สด 1 คู่ ธูป 3 ดอก หรือ 5 ดอก เทียน 1 คู่ และกระถางธูป
- ของใช้ส่วนตัวของผู้หญิง เช่น ชุดเครื่องแป้ง เครื่องสำอาง เครื่องประดับ เครื่องแต่งกายของผู้หญิง
- โคมไฟ เพื่อให้มีชีวิตที่สว่างไสว
- อ้อย 1 คู่ สำหรับทำเป็นซุ้ม
- กระดาษไหว้พระจันทร์ กระดาษเงิน กระดาษทอง เช่น ค้อซี, กอจี๊, เนี้ยเก็ง, โป๊ยเซียนตี่เอี๊ย คือ กระดาษเงินกระดาษทอง, เนี้ยเพ้า คือ ชุดเจ้าแม่พระจันทร์
บทสวดไถ่อิมแชกุงเสี่ยเก็ง “พระคัมภีร์แม่พระจันทร์”
ไถ่ อิม ผ่อ สัก เฮี่ยง ตัง ไล๊
โชย เต๊ง ตี่ เง็ก กิ๋ว เต่ง ไค
จับ บ่วง โป้ย โซย จู ผ่อ สัก
จู ฮุก ผ่อ สัก เหลียง เปียง ไป๊
จู จุง ฮุก เก่ง บ่อ ฮุ๊ง ตี่
ฉุก จุ้ย โน๊ย ฮวย หมั๋ว ตี่ ไค
ท้าว ตั่ว ฉีก จั๊ง จู ป้อ ถะ
พั๊ว ซอ สี่ ไก่ งั้ง กวง เม็ง
เจก ฮุก ป่อ ตับ ที ตี่ อึง
หยี่ ฮุกป่อ ตับ แป๋ บ้อ อึง
ต่อ แซ แป่ บ้อ เจ็ง ฮก ซิ่ว
ก่วย สี่ แป่ บ้อ จ๋า เถี่ยว แซ
นำ มอ ฮุก นำ มอ หวบ
นำ มอ ออ นี ถ่อ ฮุก
ที ล๊อ ซี๊ง ตี่ หล่อ ซี๊ง
นั๊ง หลี่ หลั่ง หลั่ง หลี่ ซิง
เจก เฉียก ใจ เอียง ฮ่วย อุ่ย ติ๊ง
อู่ หนั่ง เนี่ยม ติ๊ก ฉีก เพียง ไถ่ อิม
เก็ง แซ ซี่ ปุก ตะ ตี่ เง็ก มึ๊ง
เทศกาลไหว้พระจันทร์เป็นหนึ่งใน เทศกาล ที่ทำให้คนในครอบครัวมาพบกัน อยู่กันเป็นครอบครัว แม้วันไหว้พระจันทร์จะเป็นเทศกาลของชาวจีน แต่ปัจจุบันก็มีคนไทยจำนวนไม่น้อยที่ร่วมทำพิธีไหว้พระจันทร์ด้วย เพื่อความเป็นสิริมงคลตามความเชื่อ ดังนั้น หากปีนี้บ้านไหนมีความตั้งใจจะไหว้ขอพรจากพระจันทร์อยู่ละก็ ต้องเตรียมของไหว้พระจันทร์ต่าง ๆ ให้พร้อมก่อนถึงวัน
